Deze week, direct na de bizarre online omzetten van december, publiceerde De Volkskrant een artikel over het distributiecentrum van bol.com. Het was een van de meest gelezen en gedeelde artikelen volgens zowel Blendle, De Volkskrant, Twitter en volgens mijn eigen waarneming ook LinkedIN.

Het artikel bleek dagenlang populair. Waarom hebben zoveel mensen dit stuk willen openen en lezen?

 

Congruentie

In feite heeft ieder mens een dubbele moraal. In ieder geval totdat je karakter dusdanig sterk ontwikkeld is, dat àl je handelen 100% congruent is met je ethisch bewustzijn en vermogen tot liefde voor je zelf, je medemens en het leven zelf.

Daar heb je om te beginnen zelfliefde voor nodig. Zonder diepe liefde voor je echte Zelf, blijf je voor een deel afhankelijk van erkenning van anderen. Iedere vorm van afhankelijkheid beperkt je in je keuzeruimte (nb. afhankelijkheid is niet hetzelfde als verbinding). Zelfliefde krijgt niemand cadeau; het is een verworvenheid en je kunt er geen wolk van om jezelf heen bluffen.
Innerlijke congruentie vraagt daarnaast om integriteit en een autonome geest. En om Zelf-vertrouwen; ben ik te vertrouwen? Als het er op aan komt, kan ik dan op mezelf vertrouwen? En Zelf-expressie; in hoeverre geef ik uiting aan mijn innerlijke kern, wezenlijke waarden en bied ik mijn talenten aan, daar waar ze bruikbaar zijn? En niet te vergeten een behoorlijk ontwikkelde Zelf-standigheid; op je eigen benen staan, ook zonder toestemming van een ander.

Daarom leest een deel van jou zo’n artikel waarschijnlijk met de onbewuste hoop geruststelling te lezen. Dat het bij deze aanbieder allemaal goed geregeld is en je je niet schuldig hoeft te voelen over je online bestellingen. Bij andere aanbieders is het wellicht veel schandelijker geregeld; “en gelukkig draag ik daar niet aan bij.” Dit deel van jou is belast met hetgeen je de energetische consequenties van je keuzes zou kunnen noemen; je geweten.
Je andere deel leest dit artikel met de hoop iets verwijtbaars te lezen. Zodat je jezelf (ethisch) beter kunt voelen dan deze werkgever, de mensen die nòg meer bestellen en retourneren, of het maatschappelijke klimaat dat uitbuiting mogelijk maakt. Dit deel van jou probeert je geweten in tact te houden zonder verlies van individueel voordeel. Zolang dit soort dualiteit ergens in je leeft, is het lastig om volstrekt congruent te leven.

Nou heb ik zelf een tijdje met veel plezier bij bol.com gewerkt en ook mijn interesse was gewekt. Ik las het artikel maar verbazing bleef uit. Geen wantoestanden. Geen geruststelling. Het artikel bracht geen schokkend nieuws. En dat seks-artikelen online goed verkopen weten we ook allemaal! Als dat niet zo was, zouden we pas echt ongerust moeten worden.

Gebruik maken van mensen die weinig andere opties hebben, is van alle tijden. Gebruik van je làten maken, omdat je geen andere opties kunt of wilt zien, is ook van alle tijden.

 

Controle, macht en onmacht

Anderen willen controleren zodat ze doen wat je van ze vraagt, gebeurt tussen ouder en kind, tussen leraar en leerling, tussen werkgever en werknemer, tussen legerleider en soldaat, tussen koningen en onderdanen. Vaak openlijk, soms onwaarschijnlijk verfijnd en onherkenbaar. Vrijwel onze hele maatschappelijke ordening is momenteel gebaseerd op controle en je laten controleren, zodat mensen niet meer risico en verantwoordelijkheid hoeven te dragen dan ze aankunnen. Niet alleen binnen het systeem, maar juist ook daarbuiten. Zonder pensioen moet je maar afwachten of je kinderen voor je willen zorgen. In ruil voor het toestaan van controle over jou, ontvang je bepaalde zekerheden. Als deze zekerheden wegvallen, geef je automatisch ook minder controle uit handen.

Je nìet verantwoordelijk willen voelen, proberen onder je taak of rol uit te komen, is ook van alle tijden. Het één gaat altijd samen met het ander. Het is zinloos om te denken dat een systeem alleen maar opgelegd wordt. Zodra iemand een bepaalde vorm van controle niet meer meer ziet zitten, er helemaal geen baat bij heeft, er niets meer van leert, het niet verdraagt etc., gaat zo iemand op zoek naar andere opties (for better or worse) en verlaat hij of zij het systeem. Hij of zij gaat dan niet meer akkoord met de geschreven en ongeschreven regels die in een bepaalde omgeving gelden en stapt er uit. Dat kan een werkomgeving zijn maar net zo goed een familie systeem, gezin of relatie. Zodra de regels van het systeem te krap, te onderdrukkend of te rigide voor je worden, heb je als mens altijd (ja, altijd) de mogelijkheid om je creativiteit aan te wenden en ofwel je uiterlijke omstandigheden te wijzigen, ofwel je innerlijke houding ten aanzien van de omstandigheden. Zelfs onderdrukking kan een andere betekenis krijgen. Nelson Mandela heeft ons voorgeleefd hoe dat werkt.

Uiteindelijk lossen systemen op als niemand er nog voordeel bij heeft. Je stapt uit een systeem als je geen zin meer hebt om macht en controle over anderen uit te oefenen omdat het pijn doet aan je hart. Als je geen zin meer hebt om voordeel te halen uit het lijden van anderen. Als je geen zin meer hebt om een ‘plaatje’ te leven dat niet congruent is met je binnenwereld. Of wanneer je ondanks bijkomend risico toch besluit dat armoede beter is voor je eigenwaarde dan een uitkering. Of wanneer je voelt dat je opoffering groter is dan de zekerheid die je nodig hebt.

Tot die tijd is elk systeem, uitbuiting of niet, een reflectie van het risico dragende vermogen van de mensen die invulling geven aan het systeem. Je kunt je behoefte aan autonomie, zelfstandigheid of eigenwaarde immers niet ontwikkelen als deze niet eerst een periode onder druk staat. Uiteindelijk groeit ieder mens met enige regelmaat uit zijn huidige jasje richting een ruimer zelf, met meer fysieke, emotionele, mentale of spirituele draagkracht. Met steeds iets meer zelfstandigheid, meer zelfsturing, en groeiende behoefte aan congruentie tussen hart en hoofd.

Wat geef je weg in ruil voor zekerheid, status en erkenning? Wie geef je controle over jou in ruil voor goedkeuring, acceptatie en financiële of emotionele veiligheid?

 

Collectief geweten

De maatschappelijke ordening op basis van controle is nu hevig in ontwikkeling en zet vele systemen onder druk. Het groeiende aantal ZZP-ers draagt bij aan de ontwikkeling van ons collectieve bewustzijn rondom controle mechanismen, zorg voor elkaar en aan ons maatschappelijk geweten.

Is het goed dan, dat bol.com profiteert van werknemers die geen andere opties lijken te hebben? Zolang grote groepen mensen de innerlijke congruentie missen om eerlijk te delen, het anonieme goede te verkiezen boven eigenbelang of hun creativiteit niet aanwenden om andere mogelijkheden te zien, wordt deze disbalans ook in uiterlijke vormen zichtbaar.

De gesignaleerde situatie in dit artikel gaat wat mij betreft daarom niet alleen over bol.com. Tegelijkertijd beschrijft het artikel hoe bol.com binnen nu geldende commerciële verwachtingen levert en daarbij de balans zoekt tussen ‘persoonlijk’ belang en een gezond ‘bedrijfsgeweten’. Zoals we allemaal doen.